Ter gelegenheid van de nieuwe expositie 'Huis in de storm - Het Mauritshuis in oorlogstijd', vanaf komende donderdag 13 februari te bezoeken in het museum aan het Plein, verschijnt bij uitgeverij Waanders het gelijknamige boek.

In 2025 is het tachtig jaar geleden dat Nederland werd bevrijd. Voor het Mauritshuis was dit aanleiding om uitgebreid onderzoek te doen naar de gebeurtenissen tijdens de vijf jaar van oorlog en bezetting. Het nieuwe boek, samengesteld door Frank van Vree (oud-directeur NIOD) en Quentin Buvelot (hoofdconservator Mauritshuis), is het resultaat van dat onderzoek.

Net als andere musea in Nederland stond het Mauritshuis tijdens de oorlogsjaren voor grote uitdagingen, maar met een belangrijk verschil: het museum bevond zich in het bestuurlijke hart van het land, pal naast het Binnenhof en aan het Plein, dat in handen was van het nationaalsocialistische regime. Directeur Wilhelm Martin deed alles om de wereldberoemde collectie, met werken als Vermeers Meisje met de parel en Fabritius’ Puttertje, veilig te stellen.

Het Mauritshuis beschikte over een bomvrije ‘kunstkluis’. Daar waren ’s nachts alle topstukken opgeslagen, overdag werden enkele naar boven gebracht, zoals het Meisje. Boven de ingang liet Martin een tekst aanbrengen: ’t Is droevig, dat de oorlog vergt, dat men ’s lands Kunst voor ’t oog verbergt.

Tekst gaat door onder foto.

Foto: Waanders | Mauritshuis.

Tact en durf

Met een combinatie van tact en durf probeerde Martin het museum door de oorlog te loodsen. Hij organiseerde middagconcerten om te voorkomen dat de nazi’s het gebouw in beslag zouden nemen, maar moest tegelijkertijd toestaan dat Duitse en Nederlandse nationaalsocialistische instanties propagandatentoonstellingen organiseerden in het Mauritshuis. Iedere beslissing bracht risico’s met zich mee – voor Martin zelf, maar vooral voor het museum.

De dilemma’s waarmee Martin worstelde, en zijn strategie van meebuigen en weerstand bieden, resoneren tot op de dag van vandaag. Het 244 pagina's tellende boek werpt nieuw licht op een bewogen periode in de geschiedenis van een van Nederlands meest iconische musea. Het bevat veel historische foto's en illustraties, waardoor de lezer een indringend beeld krijgt van Den Haag in oorlogstijd.